İsrail ordusu, Nisan ayı itibarıyla Gazze’nin güneyindeki askerlerinin çoğunu çekti. Bununla birlikte İsrail saldırılarıyla yerle bir olan Han Yunus’taki yıkımın görüntüleri yayımlandı ve dünya genelinde paylaşıldı.
Yerlerinden edilmiş Filistinliler evlerine dönüp, geriye ne kaldıysa kurtarmaya çalışırken, bir başka tehlike kol geziyor: Patlamamış bombalar.
Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (UNOCHA), İsrail askerlerinin çekilmesinden kısa süre sonra bir değerlendirme çalışması yaptı.
Çalışmaya ilişkin yazılı açıklamada “Han Yunus’taki sokaklar ve kamusal alanlar patlamamış mühimmatla dolu ve siviller açısından büyük risk oluşturuyor. Ekip, ana kavşaklarda ve okulların içinde 450 kiloluk patlamamış bombalar buldu” denildi.
Askeri uzmanlar, İsrail ordusunun savaşın başlamasından sonra on binlerce bomba attığını tahmin ediyor.
Birleşmiş Milletler’in (BM) Gazze’de patlamamış bombaları temizleyen ve güvenli hale getiren BM Mayın Eylem Servisi (UNMAS) adlı bir özel ekibi var.
Bu kuruluşun başındaki Charles (Mungo) Birch, Gazze’de Ukrayna’dan daha çok enkaz olduğunu söylüyor.
Birch “Uçaklardan atılan büyük bombalar, amatör yapım roketler ve bu ikisinin arasındaki her şeyden var” diyor ve atılan bombaların %10’unun patlamadığını tahmin ettiklerini söylüyor.
BM uzmanı ayrıca, İsrail’in yeraltı yapılarını ya da tünellerini hedef almak için bombalar kullandığını vurguluyor.
Hamas’ın İsrail’e saldırmasından önce UNMAS, Gazze’de “derine gömülü” 21 bombayı etkisiz hale getirmeyi neredeyse tamamlamıştı. Her bir bombanın etkisiz hale gelmesi bir ay aldı ve sonra her şey değişti.
İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant, İsrail Ordusu’nun savaşın ilk 26 gününde Gazze’ye 10 bin bomba ve füze attığını söyledi.
Charles Birch, “Çok zor bir durumdu” diyor.
Mart ayının sonunda, insan hakları kuruluşları ve ABD Başkanı Joe Biden’ın Demokrat Partisi’nin bazı kesimlerinden gelen çağrılara rağmen, Washington Post ve Reuters Haber Ajansı, ABD’nin İsrail’e 1800’den fazla MK84 (900 kilo) ve 500 MK82 (225 kilo) bombasının gönderilmesine onay verdiğini duyurdu.
Bu büyük bombalar Gazze’de kitlesel ölüm ve yaralanmaların meydana geldiği saldırılarla ilişkilendiriliyor. Gazze yönetimine göre Gazze’de şu ana dek 33 bin 970 Filistinli öldürüldü.
Bombardıman
İsrail Hava Kuvvetleri ve İsrail ordusu saldırılarda nasıl mühimmat kullandıklarını açıklamıyor. Ancak sosyal medya paylaşımlarındaki fotoğraflarda uçaklarda görülen bombalarla, saldırılarda kullanılanların aynıları olduğunu düşünmek makul.
Uluslararası Af Örgütü’nden silah uzmanı Brian Castner, Gazze’deki yıkımın, İsrail’in güdümsüz MK84 (900 kilo) bombalarını kullandığını gösterdiğini vurguluyor.
Castner, “MK84 bombalarındaki zorluk ağırlıkları çünkü ağırlıkları 900 kilo civarında. Yarısı patlayıcı madde yarısı da çelik. Sivillere yüzlerce metre öteden zarar verebiliyorlar” diyor ve devam ediyor:
“Bu nedenle bu bombaların başka bir yere götürülmeleri ve güvenli bir şekilde etkisiz hale getirilmeleri gerekiyor.”
Castner ayrıca, kalabalık yerlerde enkaz altında bomba olmasının büyük bir risk olduğunu vurguluyor.
BBC Arapça, İsrail ordusuna, Gazze’deki hangi bölgelerin patlamamış mühimmattan arındırıldığını sordu. Bir sözcü, “Üzgünüz ama ayrıntı veremeyiz” yanıtını verdi.
Castner, Hamas’ın attığı roketlerin daha çok patlamama riski olduğunu ve bunların da enkaz altında kalmasının risk oluşturduğunu belirtti. Castner ayrıca, Hamas’ın patlamamış İsrail mühimmatını geri dönüştürme kabiliyetinden bahsetti.
Birch ise uçaktan atılan ve yer altına saplanmış bombaların imhası için 10 ila 15 metrelik bir tünel kazılması gerektiğini belirtiyor.
Daha sonra bir patlayıcı uzmanı aşağı indiriliyor, fitilini çıkartıyor ve bomba etkisiz hale getiriliyor.
Ancak Birch, şu anda Gazze’deki asıl işin yerdeki patlamamış mühimmatı etkisiz hale getirmek olduğunu vurguluyor:
“Gazze’nin kuzeyindeki patlamamış mühimmat kirlenmesi konusunda herhangi bir fikrimiz yok, çünkü gidip değerlendirme yapamadık.
“Daha önce görülmemiş bir operasyon olacak. Avrupa’daki son büyük konvansiyonel savaştan sonra böyle bir durum görülmedi.”
İngiliz sivil toplum kuruluşu Humanity and Inclusion (HI) geçtiğimiz günlerde durumu değerlendirmek için Refah’a iki bomba uzmanı gönderdi.
Kuruluş, çatışmanın ilk 89 gününde 45 bin bomba atıldığını tahmin ediyor. Kurum, yüzde 14’lük bir patlamama oranı üzerinden çalışıyor ve 6 bin 300 bombanın patlamamış olduğunu düşünüyor.
HI’ın patlayıcı uzmanı Simon Elmot, “Gazze’de durum değişirken, insanlar daha sık yer değiştiriyor. En büyük korkumuz, hasar görmüş ya da yıkılmış evlerine döndüklerinde eşyalarını almak için içeri girmeye çalışmaları” diyor.
“Rakka ve Musul gibi çatışma bölgelerindeki tecrübemiz en büyük riskin burada olduğunu gösteriyor.”
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Gazze’deki ev, hastane, okullar, su ve su arıtma tesisleri gibi sivil altyapının yüzde 80’inin tamamen yıkıldığını ve ağır hasar gördüğünü tahmin ediyor.
Dünya Bankası ve BM, Gazze’nin yeniden inşasının 1,85 milyar doları bulabileceğini tahmin ediyor. 26 milyon tonluk enkazın kalkması içinse yıllar sürecek bir operasyon gerekecek.
UNMAS, operasyona hazırlanması için 45 milyon dolar gerektiğini ve şu ana dek sadece 5,5 milyon dolarlık ödenek aldığını belirtiyor. Kuruluş, savaş bitince daha fazla fon alabilmeyi umuyor.
Şu anda Gazze’de, yardım konvoylarının hareket edebilmesi ve açlık çeken insanlara ulaşabilmesi, ayrıca Filistinlilerin bu tür mühimmatın tehlikeleri konusunda eğitilmesi için çalışan 12 UNMAS çalışanı bulunuyor.
